Ард түмэн дарлагдаж байвал төр засгаасаа шударга ёс нэхэж, шаардаж жагсаал цуглаан хийх эрхтэй. Нийгэмд шударга ёс алдагдаж, ард түмний амьдрал хүндэрч ядуурал нэмэгдэж, амьдрахад тавгүй болоход “Та нар болохгүй байна”, “Та нар төр засаг барьж чадахгүй байна. Бидэнд таагүй байна” гэж мэдэгдэх цор ганц хүчтэй арга нь ард түмний жагсаал цуглаан юм. Жагсаал цуглаан хийх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, үг хэлэх нь ардчиллын амин сүнс. Тийм ч учраас Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16-д “Итгэл үнэмшилтэй байх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, тайван жагсаал, цуглаан хийх эрх чөлөөтэй” гэж баталгаажуулж заасан байдаг.
Өчигдөр “МАНАН дэглэмийн эсрэг монгол түмний нэгдэл” уриатай эсэргүүцлийн жагсаал Сүхбаатарын талбайд болсныг та бүхэн мэдэж байгаа. Жагсаалыг зохион байгуулагчид энэ удаагийн цуглаанд гучаад мянган хүн оролцсон гэж ярьсан ч найм, есөн мянган хүн байсан гэсэн таамаг байна. Яахав, ер нь жагсаалд оролцсон хүний тоог тойрсон яриа бол мөнхийн сэдэв л дээ. Жагсагчид нь амныхаа зоргоор өндөр тоо хэлдэг бол сөрөг талынхан нь аль болох дарж бага тоо хэлдэг. Гэхдээ өчигдрийн цуглаанд найм, есөн мянган хүн байсан болов уу гэж сэтгүүлчид ярьж байна.
Энэ жагсаалыг зөвтгөнө өө. Зөв ч алхам болсон. Бид жагсаалыг дэмждэг. Харин энэ жагсаалыг эрх баригчид удирдсан нь үнэхээр сонирхолтой. УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан, Л.Болд бол сөрөг хүчнийхэн. Энэ хоёр төрийн эрх барихгүй байгаа ч УИХ-ын гишүүд гэдэг утгаараа төр барьж байгаа хүмүүс хэмээн тооцогдоно. Нөгөөдүүл нь 65-уулаа эрх барьж байгаа ялсан намын УИХ-ын гишүүд. УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан, Л.Оюун-Эрдэнэ нар. Тэд хэнээс юу шаардаад жагсаад байгааг нь ер ойлгосонгүй. Өөрсдөө төр барьж байж ард түмэнтэйгээ нийлж жагсаал хийгээд “МАНАН-г устгана”, “М.Энхболд огцор” гэсэн шаардлага тавиад байх юм.
Та нар өөрсдөө энэ бүхнийг хийсэн биз дээ. Төр барьж байгаа та нар л бүгдийг яаж хийхээ мэднэ шүү дээ. Ард түмэн бид юугаа мэдэх юм. Яагаад вэ гэвэл та нар эрх баригчид. Хуулиа өөрчлөөд энэ бүхнийг шийдэх бүрэн боломж нь байна, та бүхэнд. Цуглаад чуулганаа хий, хуулиа өөрчил. Хууль тогтоох эрх мэдлийг та нарт итгэж өгсөн, Монголын ард түмэн. Одоо бид өөр нэмж юу өгөх юм бэ, та нарт. Бүх эрх мэдэл нь та нарын гарт байгаа. Хууль ёсны зам мөр нь ерөөсөө л хууль өөрчлөх хувилбар. Яагаад энэ замаараа явахгүй аль болох зайлсхийгээд гудамжинд гарч ард түмнийг турхирах замыг сонгоод байгаа юм. Хуулиа барьж авч тохиромжтой өөрчлөлтүүдийг хийх замаар энэ гацааг арилга л даа. Өөрсдөө эрх барьж байж, өөрсдөөсөө юм шаардаад жагсаал хийгээд байдаг чинь ямар ч утгагүй.
УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан, Л.Болд хоёрыг бол ойлгож байна. Тэртээ тэргүй жагсах хоббитой, эрх бариагүй болохоороо эрх баригчдаасаа шударга ёсыг шаардаад жагсч үгээ хэлж байгаа биз гэж бодно. Тэглээ ч гэсэн энэ хоёр жагсаад сурчихсан хүмүүс.
Харин МАН-ын залуучууд та нар хэнээс шударга ёс шаардаад байгаа чинь тун ойлгомжгүй байна. Өөрсдөөсөө биш юм бол ард түмнээс та нар шударга ёс нэхээ юу. Төрийг шударга бус байна гэж үзэж байгаа бол төр барихаа болиоч дээ. Та нар өөрсдөө төр шүү дээ. Тэгсэн атал төр нь төрөөсөө шударга ёс шаардана гэж юу байдаг юм. Төр чинь шударга биш байгаа бол та нар өрөөндөө ороод хурлаа хийгээч, микрофоноо асаагаад ярилцаач. Тэгж гэмээнэ шударга бус бүхнийг засч залруулж хэлэлцэнэ. Ийм л зам байна, эрх баригчдад.
Хаа хамаагүй мөрөөрөө байгаа ард түмнийг турхирч авчраад орилоод байгаа чинь юу болж байна вэ. Тэглээ ч гудамжинд улс төр хийгээд олны анхааралд өртдөг цаг нь өнгөрсөн гэдгийг өчигдрийн цуглаан бэлээхэн харуулаадахлаа. Гудамжинд орилсноор Ү.Хүрэлсүх, М.Энхболд хоёроос салж чадахгүй гэдгээ ухаарсан болохоор одоо Төрийн ордонд орж парламент, төрийн өндөрлөгүүдтэйгээ хэл амаа олох нь үр дүн өгнө гэдгийг ойлгоцгоо. Өчигдрийн жагсаалд урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Л.Балхжавын “Миний дуунууд” концертыг үздэг үзэгчдээс ч бага хүн цугларахыг үзлээ. Тэгэхээр хуулиа өөрчлөх замаар Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга хоёрыг огцруулж салахаас өөр арга зам үлдсэнгүй. Хэрвээ ингэхгүй бол энэ мухардлаас гарахгүй, дахин жагсаал хийвэл хүн ч ирэхгүй нь.
Д.Гансаруул
