Хувьдаа аралтай хүн манайд цөөнгүй бий л гэлцдэг. Олны хэл ам, хэрүүл шуугианаас эмээдэг үү, энэ талын мэдээлэл нууцлаг талдаа байдаг. Нэг үеэ бодвол Монголын бизнесмэнүүд чамгүй мөнгөжсөн, арал байтугай хөрөнгөтэй болсон. Дэлхийн долларын тэрбумтнуудын эгнээнд бичигдэж байгаа нь манайхан дэлхийн энд хүрснийг итгэнэ. Харин одоо та нар маань монголчууддаа нэг тус хүргээч. Монголын хөрөнгөлөг мөнгөлөг гэсэн хүмүүс, төр засагтайгаа нийлээд дулаан арал худалдаж авах цаг болжээ. Энэ сэдвийг манай сонин хэдэн ч өвөл хөндөж бичив. Өөрөөр хэлбэл, “Өдрийн сонин”ы байнгын сэдвүүдийн нэг бол Монгол Улс өөрийн гэсэн дулаан аралтай болох.Эх оронд маань өвлийн хүйтэн өдрүүд эхэлж байна. Өдөр ирэх тусам хүйтний эрч чангарч, жавар тас нясхийн, амьд бүхэн тэсч тэвчихийн аргагүй хүйтэрнэ. Өвөлдөө цельсийн -50 хүрч хүйтэрдэг газар манай гаригт тун цөөн. Тиймдээ ч дэлхийн хамгийн хүйтэн орны тавдугаарт Монгол бичигддэг. Яаж туулна даа гэмээр их хүйтэн өдрүүд бидний өмнө сунайтал тосч байна. Лав гуравдугаар сарын дунд хүртэл энэ хүйтэн арилахгүй. Жилийн жилд л ийм байсан, одоо ч ийм байна, цаашид ч үргэлжилнэ. Тиймээс ч бид өөрсдийн гэсэн дулаан аралтай болъё, Ханбогдод хот байгуулъя гэж бичсээр ирсэн юм. Энэ бол мөрөөдөл биш юм. Дэлхий нийтээр арал худалдах, худалдан авах бизнес аль хэдийнэ бий болсон. Үл хөдлөх хөрөнгийн бизнесийн сүлжээ болох “Ремакс”-ын зарлал дунд ч ийм сурталчилгаа цөөнгүй бий.
Дэлхийд арал худалдаалагч хамгийн том брокер гэгддэг Фархад Влади өнгөрсөн дөч гаруй жилийн хугацаанд 3000 шахам арал худалдаалжээ. Дэлхийн хамгийн сайхан байрлалд байх гайхалтай арлуудыг авъя гэвэл энэ хүнтэй наймаалцдаг. Түүний худалдан авагчдын 40 хувь нь америкчууд, 40 хувь нь европчууд харин үлдэх нь япон болон арабууд байдаг тухай мэдээлэл бий.
Байрлал, том багын хэмжээ, эх газраасаа хэр зайтай зэргээс шалтгаалан арал бүр өөр өөр үнэтэй. Далайд ойрхон улсууд арлаа зардаг бөгөөд өөрийн хүмүүс нь авахгүй тохиолдолд олон улсад зарах тухайгаа зарладаг. Энэ тухай хууль, дүрэм журам ч тодорхой байдаг талаар бид өмнө нь бичиж байлаа. Нийтлэл хэвлэгдсэний дараа уншигчдаас олон санал ирдэг юм. Харин одоо бизнесмэнүүд саналаа нэгтгэж, улсаараа дэмжүүлэн дулаан холгүйхэн арал худалдаж авч, ард түмэндээ буян үйлдээч. Номхон далайн хаяа хярхагггүй их усан дунд бидэнд тохирох арал байж л байгаа.
Хэрэв тийм дулаан аралтай болчих юм бол өвлийн энэ хахир улиралд хамгийн түрүүнд хүүхэд, хөгшдөө аваачна. Байр сууц хангалттай ихээр барьж, аялал зугаалга хийх бүх боломжийг бүрдүүлэхэд ядах юмгүй. Дулаан орны байр гэдэг бидний зуны амбаараас ч хямд босно. Өдөр тутам онгоц нисч, ирсэн нь буцаж, үлдсэн нь зөрж ирэх гэх мэтээр зогсоо чөлөөгүй нааш цааш явах сүлжээ үүссэнээр бизнесийн бас нэгэн том гарц, боломж нээгдэнэ. Үндэсний том компаниуд ажилтнуудаа зуны аралд амраах шагнал өгч, том том уурхайнууд ашгаараа ард түмнээ тэтгэж, дулаан аралд үнийн хөнгөлөлт үзүүлнэ. Хүн бүр өвлийн хахир хүйтнээр дулаан аралд амрах зорилготой болж, мөнгөө хуримтлуулна. Мөсөн хонгил мэт хүйтэн саруудын нэг сарыг нь ч гэсэн дулаан өнгөрөөвөл аятай юу даа.
Ийм болбол монголчуудын маань амьдрал ямар амар амгалан болох вэ. Монгол үндэстэн бие биедээ ямар хайр, хүндэлтэй хандах вэ. Өнөө нүдэнд орсон хог, шүдэнд тээглэсэн мах мэт ад үзэгддэг хөрөнгөтэй хэсгээ өөрийн эрхгүй хүндэлж, хамгаалдаг болно. Монголчууд баячуудаараа бахархаж эхэлнэ. Анх Хөвсгөл рүү засмал зам тавихад ямар гоё байв. Одоо ч гоё хэвээрээ. Яагаад гэхээр шинэ зам бидэнд амарч, юм үзэх боломж нээсэн юм. Ийм боломжуудыг нээж, монголчуудынхаа амьдралын чанарыг дээшлүүлэхгүй бол хэдий болтол өвлийн өвөлд ундуй сундуйхан зутарч амьдрах билээ. Пиндийтэл зузаалсан хүмүүс халтирч бэртэхгүйн тулд оцон шувуу шиг шогшино. Гээд хичнээн хичээсэн ч халтирч унаад гэмтэж бэртсэн хүмүүс эмнэлэгтээ багтахгүй шалан дээр унтана. Осгосон, угаартсан, галд шатсан дуудлага ар араасаа цувна. Хүйтэн гэдэг бол асар их хохирол, тав тухгүй байдал, бүр амьд үлдэх эсэхийн төлөөх их тулаан юм.
Ер нь дулаан аралтай болбол хахир өвлийн хүйтнийг амралтын улирал болгоод зун нь ажиллахад тун таатай юм. Монголын зун бол үүрийн 04 цагт наран манддаг, уртын урт өдрүүдтэй, ажиллахад туйлын тохиромжтой улирал. Ажлын цагийг нар мандсаны дараа эхлүүлдэг болбол үд гэхэд л ажил дуусч амралтын цаг эхэлнэ. Ажиллаагүй юм шиг л амарч болох цаг билээ.
Айл бүр машинтай, хүн бүр гар утастай болно гэхэд битгий үлгэр ярь гэж шоолж инээлддэг үед монголчууд амьдарч үзсэн. Гадаад явна гэдэг төсөөлшгүй хол байсан. Одоо нэг айл хоёр ч машинтай болж. Нэг хүн гурван ч утас барьж болж байна. Айл аймгаараа шахуу гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа. Тэгэхээр удахгүй бид хүйтрэхээр дулаан арал руугаа очиж амьдардаг болох нь тийм ч холын мөрөөдөл биш юм. Сүүлийн гучин жил монгол хүмүүс өмнө байгаагүй их хөрөнгө мөнгөтэй болсон. Муулаад л байдаг болохоос чухам үнэн билээ. Одоо үүнийхээ хэргийг гаргаж, дулаан аралтай л болъё. Санал санаачилга манай тэргүүлэгч бизнесмэнүүдээс гарч, төр улс нь дэмжээд энэ ард түмнийхээ магнайг нэг тэнийлгэнэ байгаа.
Д.Оюунтуяа
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
